(Bonas Essay door T. Claassen; verkorte versie) Inleiding In 1964 begon Paul De Ley in Amsterdam zijn studie bouwkunde aan de Academie van Bouwkunst. Hij ontwikkelde zich tot een maatschappelijk betrokken architect. In 1973 richtte hij zijn eigen architectenbureau op. Tijdens zijn studie aan de academie raakte Paul De Ley nauw betrokken bij buurtacties in de Amsterdamse binnenstad. Samen met Jouke van den Bout heeft hij met een woningbouwproject op het Bickerseiland een belangrijke impuls gegeven aan 'Bouwen voor de buurt' en ertoe bijgedragen dat stadsvernieuwing een politiek thema werd in Den Haag. Hun succes betekende een ware cultuuromslag voor de gemeente Amsterdam en een voorbeeld voor andere Amsterdamse buurten, maar ook elders in het land. Zelfs vanuit het buitenland was belangstelling voor deze nieuwe ideeën. Maatschappelijke thema's zouden voortaan hun weerslag vinden in het architectonisch ontwerp. Het begrip 'bewonersparticipatie' werd toegevoegd aan het vocabulaire van de architect. Op de Academie was De Ley in contact gekomen met Theo Bosch en hij kwam via Bosch op het bureau van Aldo van Eyck terecht, waar 'het verhaal van een andere gedachte' een antwoord aanreikte op actuele problemen als grootschaligheid en anonimiteit en de verstoorde relatie tussen de mens en zijn omgeving. De thema's die op dit bureau een rol speelden, ziet men steeds terugkeren bij De Ley, wiens oeuvre vrijwel geheel uit woningen bestaat: ontmoeting, menselijke maat, functiemenging, flexibiliteit en contextualiteit. Paul De Ley voelde zich duidelijk geïnspireerd door het werk en de vormgeving van Theo Bosch en Lucien Lafour, die beiden zoals hijzelf afkomstig waren van het bureau van Aldo van Eyck, de 'school van Van Eyck'. Ze deden over en weer veel inspiratie van elkaar op en groeiden uit tot een herkenbare groep architecten met details als overstekende kroonlijsten, verdiepte balkons, gestucte gevels en grote ronde erkers, maar vooral ook ontmoetingsplekken als toegevoegde waarde aan hun gebouwen. Contextualiteit en continuïteit was hun gemeenschappelijke 'drive' met als doelstelling verbetering van het wonen in de binnensteden. Voor De Ley vormde het maatschappelijk engagement een van belangrijkste drijfveren voor zijn werk. Jeugd en opleiding Paul De Ley is op 14 september 1943 in Hilversum geboren in een onderwijzersgezin als zoon van hoofdonderwijzer Martinus Ludovicus De Ley en Christina Jannetje van Eeuwen, die tot aan haar huwelijk onderwijzeres was. Paul had als kind veel last van astmatische bronchitis en kreeg dan thuis les van zijn moeder. Zijn zwakke gezondheid speelde een rol bij de keuze voor een vervolgopleiding na de lagere school. Dat werd in eerste instantie MULO. Al gauw werd de overstap gemaakt naar de Gemeentelijke HBS in Hilversum. In het vierde jaar van de HBS leidde zijn gedrag tot hoogoplopende conflicten . De HBS werd voortijdig verlaten om in Utrecht een opleiding te gaan volgen aan de HTS. Het werd de opleiding Bouwkunde. Deze keuze was nog niet uit volle overtuiging. Pas in het praktisch jaar van de HTS, waarin hij kennis maakte met de dagelijkse praktijk van de bouwwereld, raakte hij enthousiast en werd zijn keuze voor bouwkunde definitief bepaald. Na de HTS ging Paul De Ley naar de Academie van Bouwkunst in Amsterdam (1964-1971). Dat betekende overdag werken bij een architectenbureau en 's avonds naar de Academie. De erfenis van 'Forum' Zowel op de Academie als op de verschillende architectenbureaus waar hij werkte, kwam Paul De Ley in aanraking met een nieuwe architectonische benadering. Er werden thema's aan de orde gesteld zoals stedelijke identiteit, menselijke schaal en flexibiliteit. Een configuratieve ontwerpwijze gaf met behulp van geometrische rasterpatronen vorm aan het complexe stedelijk weefsel. In de praktijk betekende dit dat met gebruikmaking van herkenbare en herhaalbare structuren de grote diversiteit van de stad gestalte kreeg. Deze configuratieve opvattingen werden uitgedragen door de nieuwe Forumredactie, die van 1959 -1963 leiding gaf aan dit tijdschrift en bekend is geworden als de Forumgroep. Sommige redactieleden doceerden aan de Academie van Bouwkunst, waar ook de eerste redactievergaderingen werden gehouden. Een aantal van De Ley's studieopdrachten laat zien dat de studenten vertrouwd werden gemaakt met het configuratief ontwerpen. Deze ontwerpwijze zou in de jaren zestig en zeventig het architectuurklimaat in Nederland voor een groot deel bepalen. Er werd zelfs van een nieuwe architectuurstroming gesproken, die de 'New Amsterdam School' werd genoemd, maar meestal met de term 'structuralisme' werd aangeduid. Paul De Ley werkte van 1969-1973 bij het Architectenbureau van Aldo van Eyck. Dit was het begin van een belangrijke periode, vooral vanwege de opvattingen, die Van Eyck had over de inhoud van het vak van architect: aandacht voor continuïteit en contextualiteit, voor de structuur van de traditionele stad , voor bewoonbare steden met een menselijke maat. Hierbij was het van wezenlijk belang functies als wonen en werken met elkaar te combineren. 'Bouwen voor de Buurt' In 1969 had de Groene Amsterdammer een ideeënprijsvraag uitgeschreven voor een bestemming van het Paleis op de Dam tot Raadhuis van Amsterdam. Voor twee studenten aan de Academie van Bouwkunst, Paul De Ley en Jouke van den Bout, was dit een uitdaging en tegelijk de aanleiding om te gaan samenwerken. Niet zozeer om het Paleis weer opnieuw als stadhuis op de kaart te zetten, maar om de discussie hierover als platform te gebruiken en hun ideeën over het besturen van een grote stad te kunnen ventileren. In hun ontwerp met als motto 'De Hoge Hoed' - waarvoor ze een eervolle vermelding kregen - werden hun favoriete thema's als decentralisatie en deconcentratie. Hun samenwerking resulteerde verder in een gezamenlijk afstudeerplan en het daaruit voortgekomen woningbouwplan voor het Bickerseiland. Vanaf 1970 werkten Paul De Ley en Jouke van den Bout, samen met de buurtbewoners aan een nieuw bestemmingsplan. In eerste instantie ging het om hun afstudeerplan. Maar de realisering liet niet lang op zich wachten. Dit alles vond plaats tegen een achtergrond van voortdurende controversen tussen de gemeentelijke diensten. Politieke twisten en ambtelijke touwtrekkerij belemmerden een slagvaardige aanpak. Het was in deze gespannen situatie een hele kunst om goedkeuring te krijgen voor het plan. 0p 1 februari 1975 vond de feestelijke opening plaats van de achttien woningwetwoningen, de eerste realisatie van een plan met als motto: 'Bouwen voor de buurt' was hiermee een feit. Op 27 september 1975 werd de eerste paal geslagen voor het tweede nieuwbouwproject met 19 woningen en 1 bedrijfsruimte, even verderop aan de Bickersgracht, naar ontwerp van Paul De Ley. Vanaf dat ontwerp gingen Paul De Ley en Jouke van den Bout ieder hun eigen weg. Vanaf de tweede bouwfase op het Bickerseiland werkte Paul De Ley als zelfstandig architect. Als zelfstandig bureau bestond het Architectenbureau Paul De Ley van 1973 tot 2003. Vanaf 2003 had De Ley samen met Fenna Oorthuys het bureau De Ley en Oorthuys Architecten. Het Witte Dorp, een 'uitwedstrijd in Rotterdam' In 1985 nam de gemeente Rotterdam het besluit om het Witte Dorp van J.J.P. Oud af te breken. De beslissing was onvermijdelijk. De hechte groep bewoners was aanvankelijk tegen dit besluit. Zij voerden campagne onder het motto 'Het Witte Dorp Forever' . Zij wilden in hun dorp blijven wonen, maar stemden uiteindelijk in met sloop in ruil voor woningen die zouden voldoen aan de eisen van deze tijd. Zij hebben dankzij een ver doorgevoerde inspraakprocedure vanaf het begin grote invloed gehad op de nieuwbouwplannen. In 1992 is Ouds Witte Dorp vervangen door een ontwerp van Paul De Ley. Speelruimte voor kwaliteit 'Wat wij nodig hebben zijn veel goede, kleine architectenbureaus, met iedere architect heerlijk achter zijn tekentafel bezig met persoonlijk werk. Geen architectuurfabrieken', aldus Aldo Van Eyck. Voor Paul de Ley gold deze uitspraak in het bijzonder. Zijn bureau is altijd klein gebleven. Dat was voor een deel een bewuste keuze. Hij hield zijn bureau graag klein om zo elk tekening en elke verandering onder controle te houden. Alles werd uitgetekend, elk detail werd bestudeerd en het hele bouwproces werd van ontwerp tot oplevering zoveel mogelijk in eigen hand gehouden. Hoewel het oeuvre van Paul De Ley naar verhouding klein is gebleven, is de betekenis ervan belangrijk. Het gaat bij Paul De Ley om een andere manier van kijken naar de stad, met oog voor de context van de stedenbouwkundige invullingen en vooral ook met oog voor de belangen van de bewoners van de stad. Opleiding: Openbaar Lager Onderwijs Fabritiusschool Hilversum/1949-1955;MULO Onderwijs Rembrandt Mulo Hilversum/1955-1956;Gemeentelijke HBS Hilversum/1956-1960;Hogere Technische School afd. Bouwkunde Utrecht/1960-1964;Academie van Bouwkunst (avondopleiding) Amsterdam/1964-1972(afstudeerproject: Westelijke Eilanden Amsterdam i.s.m. Jouke v.d. Bout) Nevenfuncties: Academie van Bouwkunst Amsterdam/Gastdocentschap/jaren '80;Commissie van Welstand 's-Gravenhage/Lid /1992-1996;Rietveld Academie Amsterdam /Docent/1996-1998;Commissie van Welstand en Monumenten Hilversum/Lid/2000-2005;architectuurwedstrijd basisscholen Informatie Centrum Scholenbouw (ICS)/jurylid/1988;Ideeënwedstrijd bebouwing Valkenburg langs IJtunnelweg/jurylid/1976 Archief: NAi/LEYP